Thursday, June 9, 2022

Sidee Warqaddii sirta ahayd ee ka socotay ra'iisul wasaarihii Soomaaliya lagu gaarsiiyay Jabuuti

Janaraal Jaamac Maxamed Qaalib Alle ha u naxariistee waxa uu nooga warramayaa sida uu 1968-dii warqad sir ah oo ka socotay Raysulwasaarihii Soomaaliya Maxamed Xaaji Ibraahim Cigaal ku gaarsiiyay Xasan Guuleed Abtidoon oo xilligaas madax u ahaa mucaaradkii gobonnimadoonka ee Jabuuti, markii dambena noqday Madaxweynaha Jabuuti.

August 25, 1966 Madaxweynihii Faransiiska Charles de Gaulle ayaa safar ku tegay dalka Jabuuti oo uu xilligaas Faransiisku gumeysanayay. Dibadbaxyo labo maalin socday ayay Madaxweyne Charles kala hortageen shacabkii Jabuuti oo sito boorar ay uga dalbanayaan xorriyad iyo madaxbannaani. Culeysyo badan ayaa Faransiiska koray, waana la baajiyay khudbad uu jeedin lahaa Madaxweyne Charles. Maalmo kaddibna, Rene Tirant oo ahaa xaakimkii Faransiiska ee Jabuuti ayaa xilkii laga qaaday September 15, 1966, waxaana lagu beddelay Louis Saget. Louis wuxuu ku dhawaaqay in ay qaadayaan afti dadweyne, oo reer Jabuuti lagu waydiinayo in ay rabaan in Faransiisku sii haysto Jabuuti iyo in kale.

Dadka Jabuuti waxay u kala baxeen Soomaali Faransiiska diiddan oo aqlabiyadda aheyd iyo Cafar doonaysay in Faransiisku sii joogo. Waayo Cafartu waxay cabsi weyn ka qabeen in haddii xurnimo la helo ay Jabuuti Soomaaliweyn ku biiri doonto, sidaasna ay Cafartu Soomaaliya ugu dhex lumaan maadaama aysan iyagu Soomaali aheyn.

Aftidii waxay dhacday March 20, 1967. Sida uu Janaraal Jaamac Maxamed Qaalib ku xusay buuggiisa Taariikhda Soomaalida, Faransiisku wuu ka beensheegay natiijadii aftida, oo wuxuu sheegay in dadka Jabuuti ay 60% u codeeyeen in Faransiisku sii haysto. Natiijadaas run ma noqon karin, waayo Soomaalida oo ugu badan dadka Jabuuti waxay ku midaysnaayeed in Faransiiska laga xoroobo. Dhanka kale, Faransiisku wuxuu magacii 'Dhulka Soomaaliyeed ee Faransiiska - French Somaliland(1896-1967)' ku beddelay 'Dhulka Faransiiska ee Cafarta iyo Ciisaha - French Territory of the Afars and Issas (1967-77)', oo wuxuu meesha ka saaray magaca "Soomaaliyeed".

Dowladdii Soomaaliya waa canbaaraysay kushubashadii aftida, waxayna ka soo horjeesatay go'aankii Faransiisku ku beddelay magacii dalka. Soomaaliya waxay arrintaas horgeysay Qaramada Midoobay, waana ku guulaysatay in aan magaca dalka la baddeli karin, balse Faransiisku wuu diiday in Jabuuti laga beddelo magacii uu ula baxay, ilaa ay xurriyad ka heshay 1977.

February 1968 Raysulwasaarihii Soomaaliya Maxamed Xaaji Ibraahim Cigaal oo u safrayay Yurub ayaa qorsheeyay in uu soo maro Faransiiska, si uu Madaxweyne Charles de Gaulle ugala hadlo aayaha Jabuuti. Raysulwasaare Cigaal wuxuu warqad u diray Xasan Guuleed Abtidoon, oo madax u ahaa mucaaradkii gobonnimadoonka Jabuuti, si uu mowqifkiisa u ogaado ka hor inta uusan Maarso 1968 kala hadlin Madaxweynihii Faransiiska.

Ma sahlaneyn in warqaddaas la gaarsiiyo Jabuuti, waayo Faransiisku si feejigan u baari jireen dadka Soomaaliyeed oo Jabuuti geleyay. Sidoo kalena, sirdoonka Faransiisku waxay si dhow indhaha ugu hayeen dhaqdhaqaada Xasan Guuleed oo inta badan ku sugnaa magaalada Carta.

Raysulwasaare Cigaal wuxuu warqaddaas u xilsaaray Janaraal Jaamac Maxamed Qaalib oo markaas ahaa Taliyaha Boliiskii ee Woqooyi. Janaraal Jaamac wuxuu iiga warramay, sidoo kalena ku qoray boggagga 227-233 ee buggiisa Taariikhda Soomaalida iyo boggagga 89 -103 ee buggiisa The Cost of Dictatorship sidii uu warqaddaas ku gaarsiiyay Xasan Guuleed. Wuxuu yiri "February 1968 ayaan maalin dhambaal Muqdisho ka yimid ka dhex helay warqad gal ku jirtay oo ku cinwaansan 'Jamhuuriyadda Soomaaliya', kuna socoto Xasan Guuleed Abtidoon. Waxaa ku lifaaqnaa warqad yar oo aniga igu socotay, oo ay ku qran tahay 'Waxaad u xilsaaran tahay in aad warqaddaas gaarsiisid Xasan Guuleed, dhakhsana jawaab uga keentid ka hor inta aan Wasiirka 1aad ee Soomaaliyeed u safrin Yurub.''

Getty Images — Qoraalka sawirka,
Maxamed Ibraahim Cigaal oo mar soo noqday R/Wasaaraaha Soomaaliya ayaa sawirkan ku galay magaalada New York sanaddii 1968

Waxay igu noqotay xil culus. Warqaddu sid ay ahayd laguma gelin karin Djibouti, oo haddii warqad cinwaankii dowladda Soomaaliyeed leh Xasan Guuleed lagu arko dhibaato ayuu ku mudan lahaa. Waxaan go'aansaday in aan warqadda kab hoosteed geliyo. Yaan ku aammini karay tolidda kabahaas? ayaan is waydiiyay. Kabatole kasta kuma aammini karin oo wax aan ogaa in ay jireen basaasiin Faransiis.

Waxaa jirtay xarun dadka naafada ahaa lagu xanaaneeyo, laguna bari jiray tolidda kabaha, harqaanka, iwm. Waxaa xaruntaan oo ay laheyd hey'adda Save the Children maamule ka ahaa saaxiibkey Ismaacil Xaaji Cubulle oo aan aad u garanayay. Asagii ayaan u sheegay waxii aan rabay, wuxuuna igu yiri "Ii keen qiyaasta, nin aammin ah oo fiican baan u dhiiabayaye."

Kaddib waxaan is waydiiyay yaa warqadda qaadi kara oo aan kabaha u tolayaa? Waxaan raadiyay Ciise Gaboobe oo Jabuutiyaan ahaa, oo joogto ugu safri jiray Jabuuti. Wuuna iga aqbalay in uu warqaddii qaado.

Tolmadii kabihii markii ay ku soo dhammaatay maalin gudahaaheed ayaa Ismaaciil iyo ninkii tolay guriga iigu yimaaddeen goor gabbal dhac ahayd. Si uusan kabatoluhu u shakin, ayaa Ismaaciil ku yiri "Nin Jaamac abtigiis ah ayaa waxaa haya cudur la garan waayay, oo waxa lagu la taliyey in uu ninka xanuunsan u qoro xirsixir (qardhaas) aanu ogayn, oo sidaas ayaa kabta loo gelinayaa. Warqadii baa farsamayaqaankii geliyay meeshii u bannaanayd, hortayda ayuuna ku tolay.

Gurigaygii ayaan Ciise keenay. Kabihii ayaan ku tijaabiyay, si fiican ayayna ula ekaadeen. Nin ganacsade ahaa ayaan baabuur LandRover ahaa ka soo qaatay, oo ma rabin in Ciise baabuur Boliis lagu arko.

Isla aroortii ayaa Ciise safray, aniguna waan dabagalay anigoo weli kabihii sida. Xuduudda Lowyacaddo markii aan ku dhowaannay ayaan dhaafay, waxaana ku sii sugay dabaqa sare ee saldhiggii Boolista ee Lowyacaddo. Markii uu ii yimid ayaan kabihii siiyay. Waxaaan tusay meesha duntu ku tolnayd, oo mindi lagu sari karay marka warqadda looga la soo bixinayo.

Ciise wuxuu igula ballamay in uu saddex beri gudahaaood ku soo noqonayo. Markii saddaxdii beri la dhaafaytay welina uusan imana ayaan aad u welwelay, oo waxaan ka baqay in Ciise iyo warqaddiiba wax ku dhaceen!

Intii aan sugayay soonoqodkii Ciise iyo jawaabtii Xasan Guuleed, waxaan maalintii isku mashquulin jiray in aan soo ugaarsado. Waayo shaki ayay dhalin kartay in masuul anigoo kale ahi shan beri Lowyacaddo is ka fadhiyo. Baabuurtu waxay Jabuuti ka imanayeen galabtii. Aniguna maalin walba goortaas waxaan diyaar ku ahaan jiray guriga saldhiggii Lowyacaddo.

Nasiib wanaag, galabtii maalintii shanaad ayaa askari iigu yimid dabaqa sare, wuxuuna igu yiri "Nin Ciise la dhaho ayaa ku raba." Soo daa ayaan ku iri. Ciise oo ku faraxsan hawshi qiimaha laheyd ee uu soo qabtay ayaa markii uu ii yimidba ku dhawaaqay "Waa tan Jawaabtii" wuxuuna billaabay in uu warqaddii ka soo saaro meeshii halkii hore la galiyay.

Xasan Guuleed Abtidoon — Qoraalka sawirka,
Xasan Guuleed Abtidon, wuxuu noqday madaxweynihii ugu horreeyay ee Jabuuti, ka dib xuriyadda.

Sannad kaddib, iyadoo doorasho baarlamaan ka dhacayso Jabuuti ayaa dawladdii Soomaaliya doontay in lacag loo diro Xasan Guuleed. Habeen annagoo dubnad ku ciyaarayna Naadigii Boliiska ee Hargeysa ayaa isgaarsiintii Taliskii Boliiska Muqdisho la iiga yeeray.

Waxaa la igu yiri "Beri subax diyaarad ayaa Boorama kuugu imanayso ee ku waabariiso'. Sidii ayaan yeelay. Waxaa timid diyaaraddii oo uu la socdo Daahir Xaaji Cusmaan, oo ahaa Agaasimihii Guud ee Wasaaraddii Arrimaha Gudaha.

Wuxuu siday boorso lacag ka buuxdo oo loogu talagalay in la gaarsiiyo Xasan Guuleed. Raysulwasaare Cigaal oo aan ogayn sidii aan warqaddiisii ku gaarsiiyay Xasan Guuleed ayaa Daahir ku soo yiri "Jaamac ayaa yaqaanna meesha loo marayo Xasan Guuleed ee lacagtaan ha gaarsiiyo."

Waxaan ku iri "Meel aan warqad marsiiyay shandad lacag ah la ma marin karo" anigoo aan u sheegin sidii aan sameeyey. Lowyacaddo ayaan tagnay annagoo lacagtii wadna oo dhowr beri joognay, lacagtiina waan gelin kari weynay Jabuuti, oo Hargeysa kula soo noqonnay kaddibna Daahir ayaa lacagtii Muqdisho ula soo dhoofay.

Haddii ay goor hore ahaan lahayd, ganacsatada Soomalida ee Jabuuti midkood ayaan lacagta u dhiibi lahayn. Kaddibna inta ku ganacsado ayuu Xasan Guuleed lacagtaas ka siin lahaa Jabuuti. Sidaas oo kale ayaana samaynay mar ay dowladdii Soomaaliya lacag u diraysay Xisbigii Movement Popular. Waxaan u dhiibnay Maxamed Jaamac Carraale oo lo' ku iibsaday, Xisbigiina lacagtii qiimaheeda ku siiyay Jabuuti

Wednesday, June 8, 2022

Recommended Recipe for you:

Nebi Muxamed: Putin ma Hindiya ayuu farrriin u diray kaddib aflagaaddadii Rasuulka (NNKH)?

8 Juunyo 2022

Waddamada Muslimka ah ayaa si adag uga soo horjeestay hadalladii muranka dhaliyay ee afhayeenkii hore ee xisbiga BJP Nupur Sharma ee ku saabsanaa Nebi Muxamed NNKH, sida lagu baahiyay baraha bulshada, madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin ayaa sidoo kale muujiyay sida uu uga xun yahay hadalladii muranka dhaliyay ee loo jeediyay Nabi Muxamed ee dowladda Hindiya.

Hadalka Putin ayaa 24-kii saac ee la soo dhaafay si weyn ugu faafay baraha bulshada ee Hindiya iyo dalalka Carabta kaddib markii Putin oo la talinayay Hindiya isagoo ku guda jira shirkiisii jaraa'id ee sanadlaha ahaa yiri, "Aflagaadada Nabi Muxamed waxay ku xad-gudbeysaa xorriyadda diinta taas oo dhaawacday shucuurtii muqaddaska ahayd ee dadka Islaamka."

Ka bood Twitter boggan, 1

Dhammaadka Twitter boggan, 1

Falcelinta hadalka laga soo xigtay Putin ayaa aad ugu baahday baraha bulshada gaar ahaan barta Twitter oo in ka badan 50 kun oo jeer la wadaagay gaar ahaan Hindiya iyo dalalka Carabta.

Isla sawirka hoose waxaa ku yaal bayaan ku saabsan Nebi Maxamed iyo Islaamka oo la soo xiganaya madaxweyne Putin, kaasoo dadka isticmaalay qaarkood ay ku sheegayaan sida Putin uu uga hadlay Hindiya.

Qoraalka sawirka,
Putin iyo Boqor Salmaan

Muxuu horay Putin uga yiri Islaamka goormaa ayayse ahayd?

Sida ay sheegtay warbaahintu, madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin, ayaa shirkiisii jaraa'id ee sanadlaha ahaa ee 23-kii December ee sanadkii hore, waxa uu ku sheegay hadal la xiriira kaartuunkii Charlie Hebdo ee Faransiiska ee muranka dhaliyay.

Waxa uu yiri: "Marnaba qayb kama aha xeerka xornimada hadalka ee qof walba uu u heysto inuu fikirkiisa cabbiri karo."

"Aflagaaddada ka dhanka ah Nabiga waxay meel uga dhaceysaa xorriyadda diimaha, waxayna ku xadgudbeysaa dareenka dadka heysta diinta Islaamka," ayuu yiri Putin, sida ay tebisay Wakaaladda Wararka Ruushka ee TASS.

Madaxweyne Putin ayaa carrabka ku adkeeyay in ficillada noocaas oo kale ah ay kicinayaan aargoosiga kooxo xagjir ah, sida weerarkii lagu qaaday Majalladda Charlie Hebdo ee magaalada Paris kaddib markii ay daabacday sawirro kartoon ah oo lagu dhaawacayo sharafta Nabiga (NNKH).

Shacabka Ruushka ayuu ku boorriyay in ay dhammaantood isku tixgeliyaan dhaqamada iyo diimaha ay kala heystaan, isagoo intaas ku daray in waddankiisa uu yahay mid ku dhisan "dhaqamo aad u kala duwan" oo aan la mid ahayn dalalka kale ee caalamka.

Hase yeeshee madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin ayaan weli wax falcelin ah ka bixin khilaafka u dhexeeya Nupur Sharma iyo dalalka Islaamka ee ku qotoma Nebi Maxamed NNKH.

Qoraalka sawirka,
Madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin iyo Boqorka Sacuudiga Salman bin Abdulaziz Al Saud

Sawirkii hore ee Boqorka Sacuudiga Boqor Salmaan iyo Putin

Sawirka Putin iyo Boqorka Sacuudiga Salmaan oo haatan aad loogu wadaagayo baraha bulshada, ayaa marka la isticmaalo barnaamijka Google-ka ee dib-u-eegista sawirka ayaa muujinaya in sawirka uu yahay sanadkii 2019 markaasoo Madaxweynaha Ruushka uu booqday Sacuudiga.

Baaritaanka BBC-da, waxaan ku helnay sawirka ku baahay baraha bulshada iyo sheegashadiisa mid marin habaabin ah.

Dalalka Imaaraadka, Cumaan, Indonesia, Ciraaq, Maldives, Urdun, Liibiya iyo Baxrayn ayaa ku biiray liiska sii kordhaya ee dalalka caalamka Islaamka ee cambaareeyay hadalkaas. Horay hadalkaas waxaa u cambaareeyay Kuwait, Iran iyo Qadar waxayna u yeereen safiirrada Hindiya caradooda ka dhanka ah arrintan darteed. Sacuudiga ayaa sidoo kale cambaareeyay hadalkaas Isniintii la soo dhaafay.

Diblomaasiyiinta Hindiya ayaa isku dayay inay dejiyaan dalalkan - waxay xiriir saaxiibtinimo la wadaagtaa intooda badan dalalkan - laakiin duufaantu waa mid aad uga fog intaas.

Nupur Sharma, oo ah afhayeenka rasmiga ah ee xisbiga Bharatiya Janata Party (BJP), ayaa hadalkan ka sheegay dood telefishin, halka Naveen Jindal, oo ah madaxa warbaahinta ee xisbiga Delhi, uu arrintan soo dhigay bartiisa Twitter.

Faallooyinkaas - gaar ahaan tii M Sharma - waxa ay ka caraysiisay bulshada Muslimiinta ah ee laga tirada badan yahay ee dalkaas, taasoo keentay mudaaharaadyo goosgoos ah oo ka dhacay gobollada qaar.

Labadan masuul ayaa raaligelin guud ka bixiyay, wuxuu xisbigu shaqadii ka joojiyay Sharmaa.

Ikraan Tahliil: Taliyihii hore ee NISA oo sharraxay sababta uu kiiska gabadhii ka tirsanayd saraakiisha sirdoonka u waynaaday

Waxaa mar kale dib us oo cusboonaaday hadal haynta kiiska Ikraan Tahliil, oo ahayd mid ka mid ah saraakiisha Hay'adda Nabad Sugidda iyo Amniga qaranka.

Gabadhan oo madax ka ahayd qaybta dambi baarista internet-ka ayaa la wayaay dabayaaqadii bishii June ee sanadkii 2021-kii, kaddibna waxaa soo shaac baxay warar sheegaya in la dilay.

Hay'adda NISA oo ay ka tirsanayd ayaa lagu eedeeyay in ay dilkeeda mas'uul ka yihiin, inkastoo ay dhankooda iska fogeeyeen. Xog kasoo baxday Nisa ayaa lagu sheegay in baaritaanno la sameeyay lagu ogaaday inay Ikraan afduubteen Al-Shabaab kaddibna dileen.

Hase yeeshee kooxda Al-Shabaab ayaa dhankeedana beenisay inay ku lug lahayd maqnaashaha iyo dilka gabadhaas, taasoo sababtay in uu jah wareer badan hareeyo kiiskan.

Taliyihii hore ee Hay'adda Nabad Sugidda iyo Amniga Qaranka, Yaasiin Cabdullaahi Maxamuud oo loo yaqaanno Yaasiin Fareey, ayaa wareysi uu siiyaybarnaamijka Wariye Xasan Cadde ee telefishinka SMSSOMALI ku faahfaahiyay marxaladihii ugu horreeyay ee kiiskan.

Kiis ka duwanaa kiisaskii hore

Yaasiin Fareey oo marka uu billaabanayay kiiska Ikraan ahaa madaxa qaybta guud ee nabad sugidda gobolka Banaadir ayaa sheegay in "isaga loo xil saaray baaritaankii ugu horreeyay ee lagu sameeyay arrintan, tallaabadii ugu horraysayna uu isagu qaaday."

"Kiiskaas wuxuu aniga iga soo gaaray, maadaama aan madax ka ahaa gobolka, in Ikraan la waayay 28-kii bishii June kaddibna maadaama aan anigu gobolka joogay, taliyihii hay'addana uu dalka ka maqnaa waxaa aniga la ii xil saaray in kiiskaas aan baaritaan ku sameeyo," ayuu yiri.

Yaasiin Farey oo fadhiyay hoolka doorashada — Qoraalka sawirka,
Yaasiin Farey

Waxa uu sheegay in xogtii baaritaankiisa oo dhammaystiran uu la wadaagay madaxdii hay'adda NISA, oo uu ugu horreeyay taliyihii xilligaas, Fahad Yaasiin, oo dalka dib ugu soo laabtay.

"Guddi baaritaan oo ka socday Maxkamadda Ciidamada iyo hay'adda Nisa ayaa si wadajir ah u baaray kiiskaas, xogta oo dhammaystiranna waxay taallaa Maxkamadda Ciidamada iyo xafiiska Hay'adda Nabad Sugidda," ayuu yiri Yaasiin Fareey.

Kiiska Ikraan ayuu Yaasiin carrabka ku adkeeyay in la siyaasadeeyay, waxyaabo badan oo been ahna laga sheegay, "ilaa hadda waxa laga og yahayna ay tahay oo kaliya in la waayay Ikraan".

Taliyihii hore ee Nisa, oo hadda ah xildhibaan ka tirsan baarlamaanka federaalka Soomaaliya ayaa dhanka kale sheegay in kiiska Ikraan Tahliil uu ahaa mid ka duwanaa kiisaskii horay usoo maray ha'adda uu ka shaqeynayay.

"Wuxuu kiiskan kuwii kale uga duwanaa inuu dhacay xilli uu dalka ku jiray marxalad adag, taas ayaana kalliftay in uu kiiskan saamayn badan yeesho, laakiin aniga ma aaminsani in uu ka duwan yahay wiilasha iyo gabdhaha Soomaaliyeed ee wax bartay ee iyagoo nool oo caafimaad qaba u bareeray inay naftooda iyo maalkooda u huraan dalka iyo dadka Soomaaliyeed."

Taliyaha cusub ee horay qaybta uga ahaa ololaha caddaalad raadinta Ikraan

Khilaaf xoog leh ayaa ka dhashay sida loo maareeyay arrimaha ku saabsanaa Ikraan Tahliil, madaxdii hore ee Nisa ayaana marar kala duwan lagu dhaliilay in ay wax ka ogaayeen.

Ra'iisul Wasaaraha Soomaaliya, Maxamed Xuseen Rooble ayaa mar warbaahinta ka sheegay inuu ka warqabo ciddii dishay gabadha xubinta sare ka ahayd hay'adda nabad sugidda Soomaaliya.

Laakiin hadda waxaa hoggaanka hay'adda Nisa la wareegay xildhibaan Mahad Salaad, oo ka mid ahaa shakhsiyaadkii sida wayn ugu ololeynayay sidii ay caddaalad ku heli lahaayeen qoyska Ikraan Tahliil.

Xildhibaan Mahad Maxamed Salaad waxaa uu ka mid ahaa xildhibaanadii hormuudka ka ahaa u ololeyntii sidii ay cadaalad u heli lahaayeen qoyska Ikraan Tahliil.

Inkastoo uu kiiskan hor yaallo maxkamadda ciidamada qalabka sida, haddana dad badan ayaa ka war dhowraya tallaabada uu qaadi doono Mahad Salaad ee la xiriirta arrintan.

Muxuu kiiska horay uga yiri Mahad Salaad?

Markii bishii November uu soo baxay warka ku saabsan dilka Ikraan Tahliil ayaa waxaa uu Mahad Salaad shaki galiyay cidda ka dambeysa dilka isaga oo taliyihii xilligaasi ee Nisa Fahad Yaasiin ku eedeeyay dilkeeda.

"Al-Shabaabka Fahad Yaasiin sheegay in ay dileen Ikraan Tahliil waa ISAGA. Isagaa dilay, duugayna Ikraan Tahliil. Ehelada Ikraan waxaan kula talinayaa in ay furtaan gal dacwadeed Fahad ka dhan ah," ayuu xilligaas ku yiri qoraal uu bartiisa Facebook soo dhigay.

Xildhibaan Mahad ayaa marar badan ku celceliyay waqti ay doonto ha qaadatee "in Ikraan iyo qoyskeeda ay caddaalad heli doonaan".

"Qof anaga naga mid ah inta uu nool yahay insha allah kiiska Ikraan Kama hari doono inta caddaalada la horkeenayo dambiilayashii shaarka dowladeed idinku dhibaateeyay" ayuu 24 March ee sanadkan ku soo qoray bogiisa Facebook.

Wararka iska soo taraya kiiska Ikraan ayaa soo xoogaystay tan iyo markii ay soo idlaatay doorashada Soomaaliya ee madaxweynaha loogu doortay Xasan Sheekh Maxamuud.